Powszechnie wiadomo, że Polska nie posiadała nigdy zamorskich kolonii. Mniej osób natomiast wie, że dwie posiadłości na innych kontynentach należały do lenna Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Księstwa Kurlandii i Semigalii. Jak do tego doszło? Jakie były losy tych kolonii?
Stanisław Orzechowski należy do najważniejszych myślicieli I Rzeczpospolitej. Jeden z twórców figury Polaka-katolika, obrońca wojującego katolicyzmu, a jednocześnie człowiek skłócony z hierarchią Kościoła i zagorzały przeciwnik celibatu. Trybun ludu szlacheckiego zwalczający jej złotą wolność.
Obcokrajowcy odwiedzający Rzeczpospolitą Obojga Narodów interesowali się nie tylko szlachtą, lecz zwracali także uwagę na sytuację chłopów pańszczyźnianych. Czy w ich opinii sytuacja polskich włościan była rzeczywiście tak zła?
Potop szwedzki z lat 1655–1660 był jedną z najkrwawszych wojen w naszych dziejach i jednym z najbardziej niszczycielskich konfliktów nowożytnej Europy. Najeźdźcy ścierali z powierzchni ziemi całe miasta i nie wahali się wyrywać srebrnych gwoździ z trumien czy zeskrobywać złota z drewnianych listew.
Karczmy, w których śpi się razem z krowami, i brak dróg, a jednocześnie chłopi mówiący po łacinie. Barbarzyńskie wręcz stroje, ale zniewalające kobiety. Większość przybyszów z Zachodu traktowała szlachecką Polskę jako egzotyczny kraj leżący na granicy Europy i Azji.
Sarmatyzacja religii pokazuje, jak silną formacją kulturową był sarmatyzm. Odcisnął na polskim katolicyzmie tak silne piętno, że do dziś posługujemy się powstałymi w XVII i XVIII wieku figurami Polaka katolika czy Maryi królowej Polski.
Jezuici odegrali w historii Polski dość niejednoznaczną rolę. Przez wielu historyków, szczególnie tych związanych ze szkołą krakowską, byli wskazywani jako siły wsteczne, które zdławiły renesansowy humanizm i utrwalały sarmatyzm. Rzecz jest jednak dużo bardziej skomplikowana.
Choć na utrzymanie królewskiego stołu wydawano ogromne sumy, władcy zmuszeni byli jeść podawane im wyszukane potrawy na zimno. W przeciwieństwie do dworu habsburskiego, w czasie posiłków nie tolerowano obecności błaznów i osób cierpiących na choroby psychiczne, zdarzały się jednak pijackie wybryki.
Tradycyjny sposób wychowania szlachcica opierał się na edukacji w domu rodzinnym. Celem było przygotowanie go do zarządzania własnym majątkiem, uczestnictwa w życiu społeczno-politycznym i obrony ojczyzny. W zgodzie z myślą chrześcijańską miał odznaczać się roztropnością oraz sprawiedliwością.
Szlachta kojarzy się z dobrobytem i wysoką pozycją społeczną, lecz wielu jej przedstawicieli nie miało nawet własnych poddanych. Inni tracili ziemię, popadali w zależność osobistą, a nawet chłopieli. Jedni i drudzy pozostawali poza nawiasem życia politycznego lub byli wykorzystywani przez magnatów.
