Odradzająca się Rzeczpospolita nie mogła liczyć na pokój. Wojna groziła ze wszystkich stron, a nowo powstałe państwo mogło zniknąć zanim zdążyłoby się pojawić na nowych mapach. Pilną potrzebą była więc organizacja wojska, które uchroniłoby Polskę przed upadkiem. Jak tego dokonano?

W II połowie XIX wieku wydawało się, że klęska powstania styczniowego ostatecznie pogrzebie polskie aspiracje niepodległościowe, ale wraz z początkiem kolejnego stulecia zaczęły powstawać nowe organizacje paramilitarne.

W 1910 roku w Galicji ustanowiono legalnie działający Związek Strzelecki. W jego ramach powołano szkołę oficerską, w której prowadzono dwa kursy, m.in. z zakresu taktyki i podstaw strategii, znajomości materiałów wybuchowych czy ćwiczeń polowych. W kolejnych latach w Galicji działało już 14 organizacji tego rodzaju. Ze względu na większą autonomię zabór austriacki był najbardziej odpowiednim miejscem do tworzenia tego rodzaju struktur.

Ćwiczenia Związku Strzeleckiego w Zakopanem. Oficer Mieczysław Ryś-Trojanowski prowadzi oddział, 19–22 sierpnia 1913 r. (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/22/0/-/100/1)

Nieprzypadkowo Legiony Polskie dowodzone przez Józefa Piłsudskiego funkcjonowały przy armii cesarsko-królewskiej, w czym komendant widział środek do zrealizowania swojego głównego celu – odrodzenia Wojska Polskiego. Legiony osiągnęły swój największy stan liczbowy latem 1915 roku, kiedy to I Brygada liczyła 5,5 tys. żołnierzy, II Brygada – ponad 5 tys., a III Brygada – 6 tys. Łącznie z komórkami werbunkowymi Legiony tworzyło 1 tys. oficerów oraz 25 tys. podoficerów i szeregowych.

Z kolei Polska Organizacja Wojskowa, uznająca zwierzchność Piłsudskiego i działająca od 1914 roku na terenie Kongresówki, miała charakter tajny. Podzielona już w 1917 roku na XXI okręgów, rekrutowała ochotników zdolnych do służby wojskowej. Jej struktury szybko się rozbudowywały, tak że pod koniec wojny liczyła już 26 tys. członków. Zasilili oni później Wojsko Polskie, tworząc często podstawę całych pułków piechoty, zwłaszcza w centralnej Polsce.

Po wybuchu I wojny światowej wszystkie państwa zaborcze były zainteresowane poborem Polaków do wojska. W chwili rozpoczęcia konfliktu w armii austriackiej, niemieckiej i rosyjskiej służyło łącznie ok. 250–300 tys. naszych rodaków. Ogółem do 1918 roku z ziem, które weszły później w skład II RP, zmobilizowano pod broń ok. 3,4 mln. mężczyzn (w tym również Ukraińców, Białorusinów i Litwinów). Spośród nich śmierć poniosło według szacunków nie mniej niż 400 tys.

II Brygada Legionów podczas walk w Karpatach. Żołnierze w rowie strzeleckim (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/22/0/-/126/8)

Na wszystkich frontach Wielkiej Wojny działały zwarte polskie formacje wojskowe. Poza Legionami były to Legion Puławski i Lubelski oraz Brygada Strzelców Polskich w Rosji. Na terytorium tego kraju przebywało w niewoli wielu polskich jeńców z państw zaborczych; szacuje się, że w 1917 roku było ich 100 tys. W tych warunkach utworzono liczący 30 tys. żołnierzy I Korpus Polski w Rosji pod dowództwem Józefa Dowbor-Muśnickiego. II Korpus działał w Besarabii i w szczytowym momencie składał się z 8 tys. żołnierzy. III Korpus operował z kolei na Ukrainie, ale nie przekraczał 3 tys. ludzi. W 1918 roku w ogarniętej wojną domową i chaosem Rosji sformowano dwie Dywizje Strzelców Polskich: 4 i 5. Na dalekiej północy powstał ponadto Oddział Murmański, a na Kaukazie Polska Samodzielna Brygada.

Akces do Wojska Polskiego zgłosiły dobrze wyposażone w sprzęt niemiecki regularne oddziały Armii Wielkopolskiej (poza sprzętem strzeleckim dysponowała ona także ciężkimi karabinami maszynowymi, artylerią i kilkoma eskadrami lotnictwa). Liczące przeszło 70 tys. żołnierzy formacje wielkopolskie przechodziły pod rozkazy wojska etapami. Zostały one podporządkowane Piłsudskiemu dopiero 30 maja 1919 roku i to jeszcze nieoficjalnie, traktat pokojowy nie był bowiem podpisany, co oznaczało, że dawnego zaboru pruskiego nie uznawano na arenie międzynarodowej za część Rzeczypospolitej. Pomimo tego Armia Wielkopolska weszła w maju 1919 roku w skład Frontu Przeciwniemieckiego osłaniającego zachodnią granicę, co spotkało się z ostrymi protestami Berlina. Żołnierzy z Wielkopolski włączono oficjalnie do WP dopiero 20 sierpnia, rozpoczynając tym samym ich integrację ze strukturami krajowymi.

Uroczystość zaprzysiężenia wojsk powstańczych i wręczenie sztandaru 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich, 26 stycznia 1919 r. (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/1/0/1/335)

Dużym wzmocnieniem dla odradzającej się armii polskiej była również Armia gen. Józefa Hallera, która prowadziła rekrutację na terenie Francji wśród jeńców niemieckich i austro-węgierskich, a także polonii amerykańskiej. W związku z tym, że Francja postanowiła wesprzeć polskie aspiracje niepodległościowe kosztem Niemiec, w 1918 roku armia polska we Francji została uznana przez aliantów za siłę sojuszniczą. Pod względem ukompletowania i wyposażenia spełniała ona wszelkie normy Ententy. W momencie przerzutu do Polski liczyła niespełna 70 tys. żołnierzy, w tym 120 czołgów.

Swoistą formacją wojskową była także Polska Siła Zbrojna organizowana na mocy manifestów cesarzy państw centralnych z 1916 roku. Rekrutacja do PSZ była prowadzona przez niemiecki aparat administracyjny. Chętnych było bardzo niewielu, ale po kryzysie przysięgowym w Legionach akcja werbunkowa nie została zahamowana.

Wobec klęski Niemiec podporządkowana Berlinowi Rada Regencyjna Królestwa Polskiego zdobyła się na samodzielną działalność, w tym wydawanie aktów prawnych. Jeszcze zanim ogłoszono niepodległość, ogłoszono m.in. dekret o Organizacji Naczelnego Dowództwa i administracji wojskowej, dając tym samym początek kierownictwu wojskowemu.

Transport oddziałów armii generała Józefa Hallera z Francji do Polski. Żołnierze na platformie kolejowej przewożącej czołg Renault FT-17 (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/1/0/1/297/2, domena publiczna)

W październiku 1918 roku zdecydowano się uregulować zasady poboru powszechnego, powołano Sztab Generalny i Ministerstwo Spraw Wojskowych. 11 listopada dowództwo nad całością wojsk przekazano Piłsudskiemu. Łącznie miał on w tym czasie do dyspozycji 30 tys. żołnierzy, włączając w to formacje podporządkowane innym ośrodkom władzy, np. Polskiej Komisji Likwidacyjnej.

Organizacja wojsk

Piłsudski szybko przystąpił do tworzenia struktur Naczelnego Dowództwa WP, któremu podlegał Sztab Generalny. Podobnie zorganizowane były w tym zakresie inne armie europejskie. W okresie bitwy warszawskiej NDWP podlegały cztery oddziały:

  • I Organizacyjny (tworzenie i dyslokacja jednostek)
  • II Informacyjny (wywiad radiotelegraficzny)
  • III Operacyjny (analizowanie działań operacyjnych wojsk własnych i wrogich)
  • IV Materiałowy (zarządzanie etapami – terenami na, których toczyły się działania wojenne oraz budownictwo polowe).
Józef Piłsudski na froncie galicyjskim, 1919 r. (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/22/0/-/535/1)

Każdy z nich pełnił istotną funkcję, bez której trudno by było mówić o sprawnym dowodzeniu. Oddział II, choć najmniejszy, odegrał kluczową rolę w rozpoznaniu ruchów Armii Czerwonej, której głównym celem było obejście stolicy od północy. NDWP wykorzystało tę wiedzę do wyprowadzenia kontruderzenia znad Wieprza na lewe skrzydło wojsk sowieckich, które zostały tym zupełnie zaskoczone. Polscy radiotelegrafiści odnieśli niebywałe sukcesy. Doświadczenia te przyczyniły się w późniejszym czasie do rozpracowania niemieckiej Enigmy.

Dodatkowo pod NDWP podlegały szefostwa: lotnictwa, łączności, kolejnictwa, sanitarne i samochodowe. Specyfiką wyłącznie polską było powoływanie przez Piłsudskiego na czas osobistego dowodzenia przez niego tzw. Sztabu Ścisłego NDWP. Działał on doraźnie i składał się z osób oddelegowanych przez Naczelnego Wodza. Piłsudski preferował pracę z wąską grupą lubianych przez siebie oficerów, co niekiedy prowadziło do chaosu w rozkazodawstwie, gdyż NDWP i SG nie miały wyraźnie oddzielonych kompetencji.

Przebudowę i reorganizację przechodziło Ministerstwo Spraw Wojskowych. Dzieliło się ono na oddziały: I Organizacyjno-Mobilizacyjny; II Informacyjny; III Naukowo-Szkolny; IV Zaopatrzenia i Komunikacji; V Personalny; VI prawny. Do pewnego stopnia struktura ta dublowała już istniejącą w NDWP, z tą jednak zasadniczą różnicą, że ministerstwo nie zajmowało się wojskami operacyjnymi. Innymi słowy, skupiało swoją uwagę poza obszarem działań wojennych. Oddział Informacyjny prowadził zatem wywiad na Niemcy, a nie na Rosję sowiecką, zwalczając jednak agitację komunistyczną wśród cywilów.

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski z oficerami wysiada z pociągu na nierozpoznanej stacji kolejowej, 1919 r. (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/22/0/-/565/1)

W skład resortu wchodziło ponadto dziewięć departamentów: Uzbrojenia, Wojsk Taborowych, Żeglugi Powietrznej, Wojsk Technicznych, Koni, Sanitarny, Gospodarczy, Budownictwa i Spraw Morskich. W terenie działały Dowództwa Okręgów Generalnych, które po 1921 roku przekształciły się w Dowództwa Okręgów Korpusów. Najniżej z kolei plasowały się komendy garnizonów, miast i placów, a także komendy twierdz i obozów warownych. Przykładowo DOGen. Warszawa sprawowało dowództwo nad Cytadelą Warszawską i twierdzami w Modlinie i Ossowcu.

Trudne położenie

Sytuacja ekonomiczna Polski po 1918 roku była dramatyczna. Miasta, wsie oraz infrastruktura, zwłaszcza kolejowa, były zniszczone, 80% ziemi uprawnej leżało odłogiem, panował głód. Kraj, poza Wielkopolską i Górnym Śląskiem, był pozbawiony przemysłu i większych zakładów pracy. Nie było jednolitego systemu prawnego ani jednej waluty. W latach 1918–1920 budżet państwa wynosił 73 mld marek polskich, z czego przeszło 40 wydano na wojsko. armia oraz jej cały aparat administracyjny pochłaniały ponad 70% dochodów. Wobec ruiny gospodarczej i rosnących potrzeb wojska Polska musiała zaciągać pożyczki za granicą. W okresie wojny z Rosją sowiecką suma kredytów sięgnęła 200 mln dolarów, a polski rząd miał ciągły problem z brakiem dewiz.

Zniszczony w czasie I wojny światowej dworzec kolejowy w Żydaczowie (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/1/0/8/3800/1, domena publiczna)

Sytuacja geopolityczna także była trudna. Choć traktat wersalski przyznawał II RP ziemie na Zachodzie, Niemcy aż do czerwca 1919 roku groziły ofensywą na Wielkopolskę. Trwały walki z Ukraińcami w Galicji i dochodziło do regularnych starć z wojskami bolszewickimi. Ostateczny kształt granicy na Śląsku i na Mazurach miał zostać rozstrzygnięty poprzez plebiscyty, na Wschodzie zaś wszystko zależało od wyniku wojny z bolszewicką Rosją.

Również liczba dostępnych poborowych nie wyglądała najlepiej. Ze względu na fakt, że mniejszości narodowe na terenach Rzeczypospolitej nie miały uregulowanego statusu prawnego, zdecydowano, że do armii będą wcielani jedynie etniczni Polacy (wprawdzie latem 1920 podjęto decyzję o poborze Żydów, lecz szybko zaczęto ich usuwać z wojska). To powodowało, że potencjalna baza rekrutacyjna została automatycznie ograniczona z ponad 4 do nieco ponad 2 mln mężczyzn. Wojsko Polskie było zatem wojskiem narodowym.

Piłsudski wymieniał, że największymi wyzwaniami, z jakimi przyszło mu się mierzyć, była różnorodność korpusu oficerskiego (jego członkowie mieli różne doświadczenia z armii zaborczych i odmienne zdania na temat sposobu dowodzenia), brak wzajemnego zaufania na każdym szczeblu, ogromne braki materiałowe, niskie morale społeczne powodowane przeszło wiekową niewolą, tarcia między frakcjami, a także fakt, że wojna z Sowietami miała charakter wojny mobilnej, nie zaś liniowej, do której przywykli oficerowie w czasie Wielkiej Wojny.

Święto Zjednoczenia Armii Polskiej. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski na Wawelu, 10 października 1919 r. (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/1/0/1/298/1, domena publiczna)

Mobilizacja

W styczniu 1919 roku wprowadzono częściowy pobór rocznika 1898 roku i zdecydowano o sformowaniu 36 pułków piechoty oraz 14 jazdy. W lutym Wojsko Polskie liczyło 110 tys. żołnierzy bez Armii Wielkopolskiej i armii Hallera. Jednocześnie zdecydowano o utworzeniu 12 dywizji piechoty i 6 brygad jazdy. Każda dywizja miała się składać z czterech pułków piechoty i mieć wydzielony konkretny obszar mobilizacyjny. W skład pułku wchodziły trzy bataliony po cztery kompanie strzelców. Dodatkowo dywizja dysponowała kompanią CKM, batalionem saperów, kompanią telegraficzną i jednym plutonem telefonicznym przy każdym pułku, szpitalem polowym, kolumnami amunicyjnymi, taborami, szpitalem dla koni oraz magazynem narzędzi saperskich. Ponadto docelowo każda dywizja miała mieć brygadę artylerii, choć początkowo wojska artyleryjskie były tworzone w sposób improwizowany.

W marcu tego samego roku sejm poparł wniosek Piłsudskiego o utworzeniu półmilionowej armii i powołaniu do służby sześciu roczników. Cel ten osiągnięto już w maju 1919 roku. W tym czasie rozpoczął się także przerzut do Polski armii gen. Hallera, która w ciągu kilku miesięcy została włączona do WP. Poszczególne dywizje strzelców polskich rozparcelowano pomiędzy dywizje piechoty. Po przyłączeniu oddziałów Armii Wielkopolskiej, która utworzyła 14., 15., 16. i 17. DP, pod koniec 1919 roku WP liczyło przeszło 600 tys. żołnierzy (w tym 20 tys. oficerów) w 18 dywizjach piechoty i 7 brygadach jazdy.

Polscy żołnierze z ciężkim karabinem maszynowym Schwarzlose wz. 07/12 na stanowisku bojowym podczas wojny polsko-bolszewickiej. Widoczny także żołnierz celujący z karabinu Mannlicher M1895 (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/22/0/-/234/1)

Wiosną 1919 roku wyszły rozkazy o ujednoliceniu organizacji jazdy i artylerii. Wszystkie brygady miały odtąd jednakowe struktury składające się z dwóch pułków. W przypadku artylerii był to pułk artylerii polowej oraz dywizjon artylerii ciężkiej. Starano się kompleksowo ujednolicić uzbrojenie tych jednostek poprzez zakup sprzętu francuskiego, niemniej cel ten okazał się zbyt ambitny. Sukcesem było jednak niewątpliwe to, że każda dywizja na początku 1920 roku miała faktycznie przydzieloną jedną brygadę artylerii.

Kolejny rozrost armii przypadł na wiosnę 1920 roku. Zdecydowano o poborze rocznika 1900 i 1901, co powiększyło liczę rekrutów o 155 tys. Na froncie znajdowało się 258 batalionów piechoty, 108 szwadronów jazdy i 229 baterii artylerii. Pomimo tego gotowość bojowa wojska pozostawiała wiele do życzenia. Na taki stan rzeczy składało się wiele czynników. Armia borykała się z dużymi problemami logistycznymi, brakowało wyposażenia i umundurowania. Nie było rzadkością, że żołnierze maszerowali boso. Występowały znaczne braki w żywności, zwłaszcza na Froncie Litewsko-Białoruskim (na Ukrainie o żywność było zdecydowanie łatwiej). Wielu żołnierzy chorowało, a z powodu braku leków i odzieży większość z nich nie była w stanie szybko wrócić do służby.

Opatrywanie rannego w bitwie pod Radzyminem, 15 sierpnia 1920 r. (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/1/0/1/384/1, domena publiczna)

Warto także podkreślić, że wojsko cierpiało z powodu ogromnych niedoborów sprzętowych, choć włożono wiele wysiłku w zwiększenie produkcji krajowej. W tym celu powołano Główny Urząd Zaopatrzenia Armii. Polska nie posiadała przemysłu wojennego. Rosjanie z premedytacją nie umieszczali na terytorium Królestwa Kongresowego żadnych zakładów tego typu. Istniały wprawdzie niewielkie warsztaty naprawcze, ale nie były one w stanie uruchomić produkcji masowej.

Wojsko dysponowało bardzo różnorodnym uzbrojeniem: niemieckim, francuskim, austro-węgierskim, włoskim, belgijskim, amerykańskim, a nawet japońskim, meksykańskim i greckim. Znaczna jego część pochodziła z demobilu, trudno się więc dziwić, że posiadało ono niskie parametry techniczne. Dopiero wiosną 1920 roku udało się zwiększyć dostawy z Francji. Pośredniczyła w nich Francuska Misja Wojskowa, która przede wszystkim szkoliła WP i służyła pomocą w sztabie.

W połowie 1920 roku 11 Dywizji Piechoty było wyposażonych w sprzęt francuski, dalszych 7 dywizji w niemiecki, a 3 pozostałe dywizje, w tym 6 brygad jazdy, miały na stanie sprzęt austro-węgierski. Wojsko musiało także poradzić sobie z dużym problemem ujednolicenia dystynkcji wojskowych. W oddzielnych aktach prawnych dostosowano stopnie wojskowe państw zaborczych do polskich realiów.

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski odznacza żołnierzy na polu bitwy; 1919–1920 r. (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/22/0/-/475/1, domena publiczna)

Zabroniono równocześnie noszenia obcych odznaczeń, reaktywowano Order Wojskowy Virtuti Militari i ustanowiono Krzyż Walecznych. W marcu 1920 roku dekretem Naczelnego Wodza ustanowiono także odznakę pamiątkową Wojsk Wielkopolskich. Odznaczonym żołnierzom przysługiwały przywileje: dodatkowy żołd, pierwszeństwo zatrudnienia w czasie pokoju i posyłania dzieci do szkół, co niewątpliwie czyniło służbę w Wojsku Polskim bardziej atrakcyjną.

Kapelan udzielający ostatniego namaszczenia żołnierzowi w czasie wojny polsko-bolszewickiej (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 3/1/0/1/394/1, domena publiczna)

Pomimo licznych trudności pobór do armii kontynuowano. 1 września 1920 roku, a zatem już po bitwie warszawskiej i w szczytowym momencie wojny, WP liczyło 943 tys. żołnierzy, w tym 27 tys. oficerów. Do tej liczby należy doliczyć wojska sprzymierzone: Francuzów, Łotyszy i Ukraińców w sile ok. 28 tys. ludzi. W sumie więc NDWP było w stanie wystawić przeciwko Armii Czerwonej niemal milionową armię.

Wypada wyartykułować w tym miejscu, że przed bitwą warszawską Polska znalazła się na skraju utraty niepodległości i sięgnięto w związku z tym po nadzwyczajne środki, przymuszając ludność do prac polowych i służby wojskowej. Powołano Radę Obrony Państwa i cofnięto ulgi w poborze, a za uchylanie się od walki groziło pozbawienie praw obywatelskich.

Godny podkreślenia jest także fakt, że Wojsko Polskie charakteryzowała dość wyraźna dysproporcja stanów liczebnych. Zwykle stan bojowy poszczególnych dywizji oscylował między 50% a 65%. Wynikało to z faktu, że do liczebności dywizji wliczano tabory, służbę sanitarną, a nawet żołnierzy chorych, jeśli tylko przebywali przy pułku. W wyniku tego stan bojowy jednostek na froncie był zdecydowanie niższy niż ich ogólna wielkość. Dowództwo ciągle borykało się z tym problemem. W okresie operacji nad Niemnem na froncie przebywało 350 tys. żołnierzy. Już w październiku 1920 roku część jednostek zdemobilizowano i wycofano w głąb kraju.

***

Wojsko Polskie jako jedyne może poszczycić się tym, że pobiło Armię Czerwoną w regularnej wojnie, zmuszając zarazem rząd w Moskwie do podpisania traktatu pokojowego. Niezrównana determinacja polskiego żołnierza pozwoliła ocalić niepodległość i pozszerzyć granicę państwa na wschodzie. Równocześnie zrodziła się legenda niepokonanej armii polskiej i jej wodza, która funkcjonowała w społeczeństwie aż do września 1939 roku.

Bibliografia

  • Andrzej Chwalba, Legiony Polskie 1914–1918, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018.
  • Norman Davies, Biały Orzeł, Czerwona Gwiazda, Wydawnictwo Znak, Warszawa 2011.
  • Grzegorz Nowik, Zanim złamano „Enigmę”… Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1919–1920, Wydawnictwo RYTM, Warszawa 2004.
  • Janusz Odziemkowski, Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920, Wydawnictwo UKWS, Warszawa 2010.
  • Józef Piłsudski, Rok 1920, Wydawnictwo 2 Kolory, Warszawa 2014.
  • Sztab Generalny (Główny) Wojska Polskiego 19182003, red. nauk. Tadeusz Panecki, Franciszek Puchała, Jan Szostak, Bellona, Warszawa 2003.
  • Roman Umiastowski, Terytorjum Polski pod względem wojskowym, Zakłady Wydawnicze Książka, Warszawa 1921.
  • Lech Wyszczelski, Operacja Niemeńska 1920 roku, Neriton 2003.
  • Tenże, Wojsko Polskie w latach 1918–1921, Neriton, Warszawa 2006.
  • Adam Zamoyski, Warszawa 1920. Nieudany podbój Europy. Klęska Lenina, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009.
  • Andrzej Żak, Polska generalicja w opiniach marszałka Piłsudskiego, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr B. Waligóry, Warszawa 2012.
Maciej A. Pieńkowski
Maciej A. Pieńkowski, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii. Autor monografii „Trudna droga do władzy w Rzeczypospolitej. Sejm koronacyjny Zygmunta III 1587/1588 i sejm pacyfikacyjny 1589 roku” (Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2021) oraz artykułów i recenzji naukowych publikowanych w monografiach zbiorowych, czasopismach (m.in.: „Almanach Warszawy”, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, „Klio”, „Niepodległość i Pamięć”, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, „Polski Przegląd Dyplomatyczny”) i seriach wydawniczych („Studia nad staropolską sztuką wojenną” i „Studia historyczno-wojskowe”). Popularyzator historii w czasopismach „Mówią Wieki” i „Polska Zbrojna. Historia”. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół dziejów Rzeczypospolitej XVI–XVII w., a także wojny polsko-sowieckiej. Naukowo związany z seminarium prowadzonym przez prof. dr hab. Mirosława Nagielskiego na Uniwersytecie Warszawskim. Stały współpracownik Fundacji Zakłady Kórnickie oraz edukator w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. Historyk Sekcji Badań nad Wojskiem do 1945 r. w Wojskowym Biurze Historycznym im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego w Warszawie.

2 KOMENTARZE

  1. „Nieprzypadkowo Legiony Polskie dowodzone przez Józefa Piłsudskiego…” A w jakim okresie to było, szanowny Panie Doktorze?

Skomentuj. Jesteśmy ciekawi Twojej opinii!